V. ÖZEL HAKSIZ TAHRİK HALLERİ
TCK. 129. Maddesinde, hakaret suçunun

Ceza Hukuku - Haksız Tahrik Hükümleri

Giriş
Failin mağdur tarafından gerçekleştirilen haksız bir eylem neticesinde

Şahsi Cezasızlık Sebebi Nedir? (TCK 167 vb.)

Şahsi cezasızlık sebepleri, suçun kanuni tanımındaki unsurlar dışında kalan, suçun işlendiği

Cezasızlık Halleri Sebebiyle Ceza Verilmesine Yer Olmadığı Kararı

İşlenen fiilin suç olma özelliğini devam ettirmesine rağmen, cezasızlık halleri nedenleriyle faile ceza verilmeyebilir. Cezasızlık nedenleri; suçun işlenmesinden sonra ortaya çıkan cezayı kaldıran şahsi sebepler olabileceği gibi (Örneğin, etkin pişmanlık) suçun işlenmesi sırasında objektif olarak mevcut olan şahsi cezasızlık sebepleri de (Örneğin, fail ile mağdur arasında akrabalık ilişkisi) olabilir.

Cezasızlık halleri sebebiyle ceza verilmesine yer olmadığı kararı aşağıdaki hallerde verilir (CMK m.223/4):

• Etkin pişmanlık,
• Şahsî cezasızlık sebebinin varlığı,
• Haksız fiil nedeniyle veya karşılıklı hakaret,
• İşlenen fiilin haksızlık içeriğinin azlığı,
dolayısıyla, faile ceza verilmemesi hallerinde, ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilir.

1. Etkin Pişmanlık

Etkin pişmanlık, kişinin işlediği suçtan dolayı özgür iradesiyle sonradan pişman olması, suç teşkil eden fiilin meydana getirdiği olumsuzlukları gidermesi ve ceza adaletine olumlu davranışlarıyla katkı sunması halinde atıfet hükümlerinin uygulanmasını sağlayan bir ceza hukuku kurumudur. Etkin pişmanlık halinde fail hakkında çoğunlukla ceza indirimi uygulanmaktadır. Ancak bazı suçlarda, etkin pişmanlık halinde faile ceza verilmeyeceği hüküm altına alınmıştır. Etkin pişmanlık nedeniyle cezasızlık hali içeren en tipik iki suç; uyuşturucu madde kullanma ve ticareti suçu (TCK m.192) ve Örgüt kurma, yönetme veya örgüt üyeliği suçları (TCK m.221) olarak gösterilebilir. Organ ve doku ticareti (TCK m.93), parada ve kıymetli damgada sahtecilik (TCK m.201), rüşvet Suçu (TCK m.254) ve yalan tanıklık suçu (TCK m.274). Tüm bu suçlardaki şartların gerçekleştiren etkin pişmanlık hallerinde, fail hakkında ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilmelidir (CMK m.223/4-a).

2. Şahsi Cezasızlık Sebepleri

Şahsi cezasızlık sebepleri, failin kişisel özellikleri, ilişkileri ve belli durumlar nedeniyle cezalandırılmamasını gerektiren sebeplerdir. Şahsi cezasızlık haline birkaç örenk vermek gerekirse; TCK m.22/6’ya göre, taksirle ölüme sebebiyet verme suçunda failin eylemi münhasıran failin kişisel ve ailevi durumu bakımından, artık bir cezanın hükmedilmesini gereksiz kılacak derecede mağdur olmasına yol açmışsa faile ceza verilmez. Şahsi cezasızlık haline diğer örnekler; malvarlığına karşı işlenen suçların (hırsızlık, dolandırıcılık, güveni kötüye kullanma vb.) eşlerden birinin, üstsoy veya altsoyunun veya bu derecede kayın hısımlarından birinin veya evlat edinen veya evlatlığın, aynı konutta beraber yaşayan kardeşlerden birinin, aleyhine işlenmesi halinde faile ceza verilmez. Şahsi cezasızlık hallerinin varlığı halinde, fail hakkında ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilir (CMK m.223/4-b).

3. Haksız Fiil Nedeniyle veya Karşılıklı Hakaret

Haksız fiile bir tepki olarak hakaret suçunun işlenmesi halinde verilecek ceza üçte birine kadar indirilebileceği gibi, ceza vermekten de vazgeçilebilir (TCK m.129/1).

Hakaret suçunun karşılıklı olarak işlenmesi halinde, olayın mahiyetine göre, taraflardan her ikisi veya biri hakkında verilecek ceza üçte birine kadar indirilebileceği gibi, ceza vermekten de vazgeçilebilir (TCK m.129/3). Karşılıklı hakaret suçunda fail hakkında ceza vermekten vazgeçildiği takdirde, ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilir (CMK m.223/4-c).

4. İşlenen Fiilin Haksızlık İçeriğinin Azlığı

İşlenen fiil suç teşkil etmesine ve failin isnat yeteneği olmasına rağmen, işlenen fiilin haksızlık içeriği az ise faile ceza verilmemelidir. Örneğin, bir üzüm bağının yanından geçerken bir salkım üzüm alan failin eylemi hırsızlık suçu teşkil etmesine rağmen, haksızlık içeriğinin azlığı nedeniyle faile ceza verilmemelidir. Hırsızlık suçunun konusunu oluşturan malın değerinin azlığı nedeniyle, verilecek cezada indirim yapılabileceği gibi, suçun işleniş şekli ve özellikleri de göz önünde bulundurularak, ceza vermekten de vazgeçilebilir (TCK m.145). Fiilin haksızlık içeriği az ise, fail hakkında ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilmelidir (CMK m.223/4-d).